Σκέψεις CultArt: Breaking Bad (Μέρος Τέταρτο)

Η τέταρτη σεζόν τελειώνει αφενός με τη δολοφονία του Γκας από τον Walt –μάλιστα η εικόνα με τον νεκρό Γκας είναι μια σοκαριστική εικόνα που όποιος τη δει θα τη θυμάται για το υπόλοιπο της ζωής του– αφετέρου με την παραδοχή του σκηνοθέτη ότι πίσω από τη δηλητηρίαση του μικρού Μπροκ βρίσκεται ο Walter White. Γίνεται έκδηλο πως ο Walt ρίσκαρε ακόμη και τον θάνατο ενός πεντάχρονου παιδιού. Σαν γεγονός γίνεται ακόμη πιο τραγικό, όταν βλέπουμε το πόση αξία είχε ο μικρός Μπροκ για τον Jesse. Ο Walt όσο προχωράει προς τον δρόμο της κατάκτησης των πάντων, τόσο χάνει οποιοδήποτε ανθρώπινο στοιχείο έχει απομείνει στη σκοτεινή ψυχή του.
Η πέμπτη σεζόν ξεκινά με τον Walt να βρίσκεται σε μεταγενέστερο χρονικό στάδιο από αυτό που τελείωσε η σεζόν τέσσερα. Αυτό γίνεται φανερό αφενός από το μέρος στο οποίο βρίσκεται, το οποίο είναι τελείως άγνωστο για τον τηλεθεατή. Συγκεκριμένα, είναι η μέρα των πεντηκοστών δεύτερων γενεθλίων του, όπου τα περνάει μόνος του σε ένα καφέ. Αφετέρου από την εξωτερική του εμφάνιση, καθώς έχει σταματήσει να ξυρίζει το κεφάλι του –βασικό χαρακτηριστικό του την περίοδο που ασχολούνταν ενεργά με τον κόσμο των ναρκωτικών–, ενώ, παράλληλα, έχει μούσι τελείως απεριποίητο, όπως απεριποίητα και πολυκαιρισμένα είναι και τα ρούχα του. Φεύγοντας από το καφέ, τον βλέπουμε να οδηγάει ένα αυτοκίνητο και να φτάνει σε αυτό που ξέραμε πως ήταν το σπίτι του. Πλέον είναι ένα εγκαταλελειμμένο ερείπιο, όπου σε έναν από τους τοίχους που κάποτε ήταν το σαλόνι τώρα γράφει με μπογιά «Heisenberg». Την ίδια στιγμή τα παιδιά της γειτονιάς κάνουν σκέιτμπορντ εκεί που άλλοτε ήταν η πισίνα του σπιτιού του Walt. Όλα αυτά μέχρι τους τίτλους αρχής του πρώτου επεισοδίου, διότι μετά επανερχόμαστε στη μετά-Γκας περίοδο.
Χωρίς να θέλω να επεκταθώ πολύ στο κομμάτι της πλοκής του πέμπτου κύκλου, θα αναφέρω μόνο πως ο Walt, ο Jesse και ο Μάικλ θα συνεργαστούν, για να συνεχίσουν να πωλούν μεθαμφεταμίνη. Στην εξίσωση της επιχείρησης των ναρκωτικών μπαίνει και η Lydia, ένα στέλεχος σε μια μεγάλη εταιρεία χημικών. Είναι αυτή που προμηθεύει την ουσία της μεθυλαμίνης από την οποία προκύπτει το μοναδικό γαλάζιο χρώμα της μεθαμφεταμίνης που μόνο ο Walt ξέρει να φτιάχνει. Παράλληλα, στην εξίσωση μπαίνει ο Τοντ και μια ομάδα νεοναζί, που όσο περνάει ο καιρός και η αρχική τριάδα διασπάται –μάλιστα ο Walt φτάνει σε σημείο που σκοτώνει τον Μάικλ– τόσο κερδίζει έδαφος στη συνεργασία με τον Walt και στην εμπλοκή τους στο εμπόριο μεθαμφεταμίνης.
Ο Walt συνεχίζει να βυθίζεται στο σκοτάδι μη διστάζοντας να συμμαχήσει ακόμη και με τον διάβολο –την ομάδα των νεοναζί– προκειμένου να πετύχει τους εφήμερους σκοπούς του. Από την άλλη ο Jesse μετά από ένα ακραίο περιστατικό απομακρύνεται από τον Walt σε μια ύστατη προσπάθεια να βγει από αυτήν την περιδίνηση κρατώντας στα χέρια του ό,τι έχει απομείνει από τα θραύσματα μιας αθωότητας που είναι πλέον αδύνατον να επικολλήσει. Στη σκοτεινή ατμόσφαιρα της πέμπτης σεζόν οι ψυχές του Walt και του Jesse μεταμορφώνονται σε πεδίο μάχης, όπου η ενοχή συγκρούεται με την αθωότητα, το σκοτάδι συγκρούεται με το φως.
Η εικόνα του Walt ως ενός καθηγητή γυμνασίου έχει πια ξεχαστεί, ενώ έχει επικρατήσει ολοκληρωτικά πάνω του ο Heisenberg, ο οποίος διαθέτει νιτσεϊκά χαρακτηριστικά. Ο Walt έχει πάψει να φοβάται τους δικούς του δαίμονες, έχει περάσει στη φάση που ακόμα και τους δικούς του δαίμονες τους εκμεταλλεύεται. Ωστόσο, παρά την τρομερή αυτή μεταμόρφωσή του υπάρχει ένα σοκαριστικό παράδοξο σχήμα: Ο Walt όσο πιο ισχυρός γίνεται στο παιχνίδι των σκιών που έχει επιλέξει να παίξει, τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο άνθρωπος μέσα του.
Είναι χαρακτηριστική της τραγικής μετεξέλιξης που έχει υποστεί η ψυχοσύνθεσή του η φράση «I am the danger» που αναφέρει σε ένα από τα καταιγιστικά επεισόδια της πέμπτης σεζόν. Η φράση αυτή δεν είναι δήλωση, είναι ψυχική προβολή. Ο Walt πιστεύει πως έχει φτάσει σε σημείο, όπου είναι σε θέση να ελέγξει το χάος. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι πως το χάος τον έχει δαμάσει και εξουσιάσει στο έπακρο. Είναι εκείνο το τραγικό σημείο, όπου η γυναίκα του και ο γιος του αρχίζουν να τον φοβούνται. Ο Χανκ εξαιτίας μιας αφιέρωσης σε ένα βιβλίο που βρήκε στο σπίτι του Walt καταφέρνει να ανακαλύψει πως πίσω από την τεράστια επιχείρηση εμπορίου μεθαμφεταμίνης κρύβεται, τελικά, ο ίδιος ο γαμπρός του, αυτός που μέχρι πριν λίγο καιρό νόμιζε πως τον βοηθούσε, ενώ επί της ουσίας τον αποπροσανατόλιζε πλήρως.
Το «εγώ» του Walt αρχίζει να αποδομείται εκ των έσω. Πλέον, φωνάζει μα κανείς δεν τον ακούει. Η φιγούρα του Walt αρχίζει ήδη να καταρρέει σαν χάρτινος πύργος. Χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι η κραυγή του προς την Σκάιλερ: «We’re a family!». Μια κραυγή γεμάτη οργή και απελπισία που συνειρμικά μας παραπέμπει σε αρχαία τραγωδία. Η νέμεσις, δεν θα αργήσει… Όπως άλλωστε δεν θα αργήσει και η εν μέρει κάθαρσις για τον Jesse.
Όσο, λοιπόν, ο Walt βυθίζεται στη σκιά του εαυτού του και όσο καταβαραθρώνεται από τη μεγαλομανία του, ο Jesse γίνεται όλο και πιο ανθρώπινος, όσο και αν η δυστοπία που υφίσταται μόνο σκοτάδι προσφέρει. Μέσα στο δυστοπικό σκοτάδι της ανθρώπινης φύσης και της κοινωνίας, ο Jesse, αναδύεται ως ο φάρος μιας ηθικής που φαίνεται να έχει ξεχαστεί, υπάρχει όμως και διασώζει την ανθρωπότητα από τον εαυτό της.
Μόλις ο Jesse συνειδητοποιεί πως ο Walt δηλητηρίασε τον Μπροκ, από την οργή του, τόσο στο πρόσωπο του Walt όσο και στον ίδιο του τον εαυτό που αφέθηκε τόσο εύκολα και φθηνά να χειραγωγηθεί πηγαίνει, διαλυμένος ψυχολογικά, να κάψει το σπίτι του Walt. Εκεί, όμως, συναντά τον Χανκ, ο οποίος τον προλαβαίνει και τον πείθει να συνεργαστεί με τη Δίωξη, για να βοηθήσει στη σύλληψη του Walt. Δυστυχώς και σε αυτήν την περίπτωση ο Jesse γίνεται θύμα χειραγώγησης από τον Χανκ, ο οποίος δεν ενδιαφέρεται, αν θα θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του Jesse, καθώς το μόνο που τον απασχολεί είναι να πιάσει τον Walt.
Η χαρακτηριστική φράση «He can’t keep getting away with it!» δεν αφορά μόνο στον Walt, αλλά και στην ίδια την αδικία του κόσμου συλλήβδην. Και, όμως, ακόμα και αν καταφέρνουν ο Jesse με τον Χανκ να παγιδεύσουν τον Walt σε τέτοιο σημείο που ο τηλεθεατής πιστεύει πως δεν υπάρχει επιστροφή, ο Walt καταφέρνει και πάλι, με αδίστακτο τρόπο να τη γλυτώσει. Καλεί την ομάδα των νεοναζί, η οποία δεν διστάζει μπροστά στα μάτια του Walt να δολοφονήσει τον Χανκ. Ο Walt, αν και φαίνεται να προσπαθεί να σώσει τον Χανκ, παρακαλώντας τους νεοναζί να μην τον σκοτώσουν, μόλις τελικά τον σκοτώνουν, δεν φαίνεται ο ίδιος να δείχνει καμία μεταμέλεια, παρά το μόνο που ζητά είναι να δολοφονήσουν και τον Jesse. Η ενσάρκωση του διαβολικού έχει όνομα: Walter White.
Η ομάδα των νεοναζί, όμως, αποφασίζει να μην σκοτώσει τον Jesse. Αποφασίζει να τον φυλακίσει σε άθλιες συνθήκες και να τον χρησιμοποιεί μόνο και μόνο, για να φτιάχνει μεθαμφεταμίνη. Έτσι, λοιπόν, ενώ ο Walt αλλάζει όνομα και ταυτότητα και φεύγει για τη Nebraska ολομόναχος και πλήρως παρατημένος και απαξιωμένος από όλους, ο Jesse στα τελευταία επεισόδια κρατείται σε ένα κελί-εργαστήριο μεθαμφεταμίνης. Το σώμα του γίνεται το σύμβολο της πλήρους απανθρωποποίησης που έχει υποστεί η ανθρωπότητα γενικά, το περιβάλλον του ειδικά.
Κι όμως η σειρά δεν τελειώνει εκεί. Είναι η στιγμή που επανερχόμαστε στο χρονικό επίπεδο της πρώτης σκηνής του πέμπτου κύκλου. Βρισκόμαστε στην ημέρα των πεντηκοστών δεύτερων γενεθλίων του Walt. Ο Walt αποφασίζει να σπάσει την απομόνωση στην οποία έχει περιέλθει –στο σημείο αυτό να τονιστεί πως ο Walt έχει μετατραπεί στον νούμερο ένα καταζητούμενο των ΗΠΑ. Το πρόσωπό του είναι παντού, σε κάθε κανάλι και σε κάθε εφημερίδα. Επιστρέφει, λοιπόν, στη γειτονιά του. Βρίσκει τρόπο να εξασφαλίσει πως τα χρήματα που έχει βγάλει από τα ναρκωτικά θα φτάσουν νόμιμα στην οικογένειά του και ύστερα κατευθύνεται –ως επαίτης– στην ομάδα των νεοναζί. Εκεί με έναν αυτοσχέδιο μηχανισμό προκαλεί το απόλυτο μακελειό, ενώ παράλληλα σώζει από τον εγκλωβισμό του τον Jesse.
Όλοι οι νεοναζί κείτονται νεκροί. Στέκονται, μόνοι, ο Walt και ο Jesse, ο ένας απέναντι στον άλλον. Ο Walt εκλιπαρεί τον Jesse να τον σκοτώσει. Ο Jesse αρνείται. «Βρες τη δύναμη να το κάνεις μόνος σου» του λέει ο Jesse και φεύγει. Ο Walt δεν τη βρίσκει τη δύναμη. Το τραύμα που έχει στο στομάχι, το οποίο προκλήθηκε από την πάλη με τους νεοναζί, αιμορραγεί ακατάσχετα, οι σειρήνες των περιπολικών ακούγονται να πλησιάζουν. Ο Walt πεθαίνει, από την αιμορραγία αρχίζουν να μην τον κρατάν τα πόδια του. Με το ματωμένο του χέρι ακουμπά για τελευταία φορά κάποιες φιάλες από το εργαστήρι μέσα στο οποίο βρίσκεται. Είναι το τελευταίο αντίο σε αυτό που αγάπησε πραγματικά, στην τέχνη του τη χημεία. Στιγμές μετά ο Walt πεθαίνει ολομόναχος στο εργαστήρι των νεοναζί.
Την ίδια στιγμή ο Jesse παίρνει ένα αμάξι και αποδρά κραυγάζοντας από τη χαρά του. Σωματικά είναι πλέον ελεύθερος, ψυχικά ίσως παραμείνει δέσμιος για πάντα.
Και κάπου εδώ το αριστούργημα που λέγεται Breaking Bad φτάνει στο μεγάλο φινάλε του. Μια σειρά που όποιος την παρακολουθήσει θα μείνει για πάντα χαραγμένη στον νου του και μαζί με αυτήν τουλάχιστον οι δύο βασικοί χαρακτήρες του. Ο Walter White που, εν τέλει, επέλεξε τη δύναμη και έχασε τα πάντα και ο Jesse Pinkman που επέλεξε την ανθρωπιά, η οποία του προκάλεσε ανείπωτο πόνο. Όμως, μέσα από αυτόν τον πόνο βρήκε μια γλυκόπικρη λύτρωση.
Όλοι μας έχουμε δαίμονες. Όλοι μας κρύβουμε κάπου μέσα μας μια πολύ σκοτεινή πτυχή του εαυτού μας. Το ζήτημα είναι, αν την αφήνουμε να μας κατακτήσει, αν την αφήνουμε να μας ελέγξει. Εκεί έγκειται και η ειδοποιός διαφορά των ανθρώπων στο πόσο θα επιτρέψουμε στον εαυτό μας να νικηθούμε από τη σκοτεινή μας φύση ή, αν, παρά τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες, θα καταφέρουμε μέσα στη βαρβαρότητα να παραμείνουμε άνθρωποι. Στην εποχή των τεράτων είναι σίγουρα πιο δύσκολο να είσαι Jesse, παρά Walt.
Εσύ σε αυτό το δίλημμα τι επιλέγεις τελικά, δεν μας είπες; Jesse ή Walt;
Επιμέλεια κειμένου: Βάσω Τσακάλου