Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μηνά Στραβοπόδη «Συμπληγάδες αξιών» το οποίο κυκλοφορεί στις 21 Ιουνίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ναι, το ξέρω! Δεν έπρεπε να σκοτώσω. Μα έπρεπε να σκοτώσω. Ξέρω, δεν είναι ηθικό το έγκλημα. Μα, έτσι και αλλιώς, για εμένα έχει πάψει να υπάρχει ηθική προ πολλού. Αν και, κατά βάθος, η πράξη μου είναι βαθύτατα ηθική. Α! Βέβαια! Δεν υπάρχει ηθική! Το μόνο που με απασχολεί αυτήν τη στιγμή είναι το πώς θα βγει το αίμα από τη λευκή μου μπλούζα. Αφού το ήξερα πως θα σκότωνα, τι την ήθελα τη λευκή μπλούζα; Μπορούσα να φορέσω και κάτι άλλο. Βρήκα και εγώ τη μέρα. Ποια μέρα; Βρήκα τη μέρα να σκοτώσω ή να βάλω λευκή μπλούζα; Για ποια από τις δυο πράξεις μου ήταν η μέρα λάθος; Καλά δεν με απασχολεί. Αυτό που θέλω είναι να ξεμπερδεύω με το αίμα. Α! Και με το μαχαίρι, αν γίνεται.

Γενικά απεχθάνομαι τη βία. Μα σήμερα ήταν μια ιδιαίτερη περίσταση, πολύ ιδιαίτερες συνθήκες. Άσε που ορισμένες φορές το έγκλημα δεν είναι βία. Μη σου πω κιόλας πως καμιά φορά το να αφαιρείς μια ζωή δεν είναι καν έγκλημα. Αφού στο κάτω-κάτω ήταν ηθική η πράξη μου, όσο και αν δεν πιστεύω στην ύπαρξη ηθικής. Γιατί να απεχθάνομαι τη βία; Η βία είναι το άλφα και το ωμέγα της ανθρώπινης ύπαρξης. Όλα από εκεί δεν ξεκινάνε; Όλα πάνω στη βία δεν θεμελιώθηκαν τελικά; Και όταν λέω όλα, εννοώ όλα. Η βία για τη βία! Να ποιος είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του πολιτισμού μας και ας καμωνόμαστε πως δεν είναι η βία, μα η δημοκρατία. Μα και η δημοκρατία, βία είναι στο κάτω-κάτω… ύπουλη βία. Ναι, ύπουλη! Ύπουλη, διότι δεν την αντιλαμβάνεσαι εύκολα σαν βία, άλλο που και αυτή σε βιάζει καθημερινά. Καμώνεσαι, όμως, πως αυτός ο βιασμός δεν σε πειράζει, δεν σε ενοχλεί και τόσο τελικά. Δημιουργείς την ψευδαίσθηση πως έτσι και αλλιώς δεν υπάρχει άλλος τρόπος, για να ζήσεις. Ε, ναι, βέβαια! Αυτά έχεις μάθει και αυτά λες! Δεν σκέφτηκες ποτέ φαντάζομαι να δεις και πέρα από αυτό που σου δείχνουν. Όχι μωρέ, πού να ασχολείσαι τώρα. Πού χρόνος για αυτά! Έχεις, βλέπεις, να ασχοληθείς και με τα της επιβίωσης. Βέβαια! Πάνω από όλα είναι η επιβίωση. Πώς αλλιώς; Πώς αλλιώς θα προχωρήσει η ζωή;

Αδιαφορία. Ναι, αδιαφορία. Αυτό νομίζω είναι το ίδιον της εποχής μας. Αυτή η αδιαφορία, αυτή η παθητικότητα με έκανε, τελικά, να σκοτώσω. Το ευχαριστήθηκα, δε λέω, μα πρέπει να ξεφορτωθώ το αίμα από τη λευκή μου μπλούζα… και το μαχαίρι. Υποκρισία. Ναι και υποκρισία. Συνέβαλε πολύ και η υποκρισία στο έγκλημά μου. Όχι ότι θα αλλάξει και κάτι, απλά για να πω και εγώ πως κάτι έκανα. Αδιαφορία και υποκρισία, λοιπόν, να ποια είναι τα θεμέλια της πολιτισμένης μας κοινωνίας. Δημιουργούνται μάλιστα νόρμες και κανόνες, οι οποίοι με τη σειρά τους θεσμοθετούν, μεταξύ άλλων, την αδιαφορία και την υποκρισία.

Σας σιχαίνομαι! Ω! Μα πόσο σας σιχαίνομαι! Σιχαίνομαι τον καθωσπρεπισμό σας. Φτάνει όλα να είναι νομότυπα. Α! Και να πηγαίνουμε που και που στην εκκλησία να παριστάνουμε τους θεοσεβούμενους και τους αλτρουιστές. Άσε τα αθώα παιδιά να πεθαίνουν στα πόδια μας και άμα λάχει να τους δίνουμε και καμιά κλωτσιά. Σημασία έχει να φαινόμαστε καλοί άνθρωποι και για να φαινόμαστε καλοί άνθρωποι πρέπει να πατάμε το πόδι μας στην εκκλησία. Όπως καταλαβαίνεις, εγώ δεν έχω περάσει ούτε απ’ έξω, πράγμα που μαρτυρά το πόσο κακός άνθρωπος πρέπει να είμαι, μαζί με την ανηθικότητά μου, στο κάτω-κάτω έγκλημα διέπραξα. Πρέπει, βέβαια, να ξεφορτωθώ το αίμα από τη λευκή μου μπλούζα⋅ πρέπει κάπου να πετάξω και το μαχαίρι. Το μαχαίρι το πήρα μαζί μου, γιατί δεν ήθελα να το αφήσω εκεί. Έχω διαβάσει πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα και έχω δει πολλές αστυνομικές ταινίες, όπου αναφέρουν χαρακτηριστικά πως, εάν στον τόπο του εγκλήματος βρεθεί και το αντικείμενο με το οποίο έγινε το έγκλημα -εν προκειμένω το μαχαίρι- τότε το έγκλημα είναι πολύ πιο πιθανό να εξιχνιαστεί και μάλιστα άμεσα. Δεν είμαι και κανένας επαγγελματίας να καλύψω τα αποτυπώματά μου και άλλα τέτοια. Έτσι και αλλιώς, προσπαθεί να κρυφτεί αυτός που ντρέπεται για κάτι⋅ εγώ δεν έκανα και τίποτα για το οποίο να ντρέπομαι. Έγκλημα έκανα. Απλά το αίμα δεν το μπορώ, το σιχαίνομαι, όπως σιχαίνομαι και την κοινωνία, της οποίας αποτελώ μέλος, δυστυχώς. Όσο για το μαχαίρι, νομίζω το ανέφερα και πριν⋅ απεχθάνομαι τη βία και όσο να ’ναι το μαχαίρι υποδηλώνει μια μορφή βίας. Έτσι αισθάνομαι τουλάχιστον.

Α! Μα, νομίζω έλεγα για το πόσο σας σιχαίνομαι. Ξέρεις, νομίζω σιχαίνομαι τα πάντα. Πρώτα από όλα, νομίζω σιχαίνομαι εμένα και την ανθρώπινή μου φύση. Πόσο γελοίος είμαι κάθε φορά που πίνω νερό και νιώθω τα μέσα μου να δροσίζονται! Αηδιαστικά εφήμερος, αηδιαστικά θνητός. Αηδιαστικά εξαρτημένη και η ύπαρξή μου από ένα ποτήρι νερό και ένα πιάτο φαγητό. Αλλά πες ότι με εμένα βρίσκω μια άκρη και καταφέρνω, εν τέλει, να συμβιβαστώ με κάποια πράγματα και να υποφέρω τον εαυτό μου. Με εσάς τι γίνεται; Πώς μπορώ να ανεχθώ εσάς; Δεν μπορώ. Δεν μπορώ να ανεχθώ εσένα που σκοτώνεις τη γυναίκα σου, εσένα που βιάζεις το παιδί σου, ούτε εσένα που πλουτίζεις πάνω στη φτώχεια των άλλων. Δεν μπορώ να σας ανεχθώ! 

Βέβαια, η πολιτεία έχει μεριμνήσει. Ζούμε, βλέπεις, σε πολιτισμένες κοινωνίες. Τώρα, πώς γίνεται από τη μία να είμαστε πολιτισμένη κοινωνία και από την άλλη να διαπράττουμε αυτά που ανέφερα προ ολίγου -και όχι μόνο- δεν μπορώ να καταλάβω. Αλλά, αφού, εν πάσει περιπτώσει, αυτοανακηρυχθήκαμε πολιτισμένοι, ας νιώθουμε τυχεροί. Δεν ξέρω, βέβαια, αν το γεγονός ότι εμείς ανακηρύξαμε τους εαυτούς μας πολιτισμένους είναι τυχαίο ή πραγματικότητα. Σημασία έχει το τι πιστεύουμε. Μάλλον, σαν κοινωνία, έχουμε πειστεί και με το παραπάνω. Τόσα λεφτά ξοδεύονται στο να πιστέψουμε το αφήγημα που δημιουργούμε για τους εαυτούς μας… Δεν πήγανε χαμένα. Έτσι, λοιπόν, ως πολιτισμένοι, έχουμε δίκαιους νόμους και κανόνες που επιβάλλουν τις αντίστοιχες τιμωρίες για τα αδικήματά μας. Υπάρχουν, όμως, κατά καιρούς και κάποιες εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, αν τύχει να έχεις ισχυρές γνωριμίες, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία τι έχεις κάνει. Οι ισχυρές γνωριμίες είναι υπεράνω όλων. Σημασία έχει να ταιριάξει το έγκλημα που έχεις κάνει με τον νόμο που έχει θεσπιστεί, για να φαίνεται πως αυτό που έχεις κάνει είναι νόμιμο. Θυμάσαι; Σημασία έχει το φαίνεσθαι, δεν παίζει ρόλο το τι πραγματικά συμβαίνει. Στην πολύ άτυχη περίπτωση, όπου η παράτυπη αυτή πράξη δεν μπορεί να βρει κανένα «παραθυράκι» στον νόμο, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλάζει ο νόμος, για να ταιριάζει στην πράξη. Ας μπει ο άλλος, που έκλεψε ψωμί, για να ταΐσει το παιδί του, φυλακή. Σημασία δεν έχει αυτό. Σημασία έχει να τη γλιτώνουν τα άτομα με τις ισχυρές γνωριμίες. Δικαιοσύνη.

Δεν μπορώ να το αντέξω, όμως, εγώ αυτό. Η πίεση της υποκρισίας και της αδιαφορίας είναι μεγάλη. Δεν υπάρχει συμβατότητα της ζωής, έτσι όπως την έχουν θεσπίσει, με τη ζωή που έχω εγώ στο μυαλό μου. Τα άνευ λόγου και αιτίας κανονιστικά πλαίσια που στόχο έχουν τον περιορισμό, τον εγκλωβισμό και τον έλεγχο θέλω να τα συντρίψω.

Κάπως έτσι, νομίζω, ξεφτιλίζουμε κάθε έννοια. Δόκιμο είναι αυτό. Ζούμε στην εποχή της πλήρους απαξίωσης και του εκφυλισμού των πάντων. Αλλά, για να με διορθώσω, θα πω πως αυτή η εποχή που ζούμε είναι ίδια με την προηγούμενη και η προηγούμενη με την αμέσως προηγούμενη και πάει λέγοντας… Άρα πάντα απαξιώνονταν και εκφυλίζονταν τα πάντα -άσχετα αν νομίζουμε πως η σημερινή εποχή είναι πάντα η χειρότερη.

Δεν μπορώ να το αντέξω, όμως, εγώ αυτό. Η πίεση της υποκρισίας και της αδιαφορίας είναι μεγάλη. Δεν υπάρχει συμβατότητα της ζωής, έτσι όπως την έχουν θεσπίσει, με τη ζωή που έχω εγώ στο μυαλό μου. Τα άνευ λόγου και αιτίας κανονιστικά πλαίσια που στόχο έχουν τον περιορισμό, τον εγκλωβισμό και τον έλεγχο θέλω να τα συντρίψω. Μα κάπως πρέπει και να προχωρήσει ο ρους της ιστορίας. Το κράτος γεννά βία. Αυτό μας έχει μάθει  η ιστορία. Ποιος μας είπε πως η δημιουργία κράτους ήταν μια εξέλιξη που πήγε μπροστά την ανθρωπότητα; Εγώ δεν βλέπω κάτι τέτοιο. Αυτό που βλέπω είναι έναν κατασταλτικό και καταπιεστικό μηχανισμό, ο οποίος, όμως, όποτε τον βολεύει υιοθετεί δύο μέτρα και δύο σταθμά, καθώς χρησιμοποιεί όλους τους θεσμούς -που έχει δημιουργήσει για να επιβάλλει την τάξη στους πολλούς- με τρόπο που τους απαξιώνει πλήρως, όταν πρέπει οι θεσμοί αυτοί να λειτουργήσουν για τους λίγους. Άρα βλέπουμε πως αποδέκτες της βίας γίνονται οι πολλοί και κατά συνέπεια οι ανίσχυροι -γιατί πρέπει να ανήκεις στους πολλούς για να είσαι ανίσχυρος.

Γενικευμένη υποκρισία, η οποία από τη στιγμή που δεν γίνεται γενικευμένα αντιληπτή δεν υπάρχει πρόβλημα. Σημασία έχει να φαίνεται ότι εφαρμόζονται οι νόμοι, να φαίνεται ότι τα τιθέμενα κανονιστικά πλαίσια επιβάλλουν την τάξη, να φαίνεται ότι είμαστε μια προηγμένη-πολιτισμένη κοινωνία και ας μην είμαστε, εν τέλει, δεν πειράζει.

Έτσι, λοιπόν, επειδή εγώ ανήκω στους πολλούς και άρα είμαι ανίσχυρος και, επειδή πρέπει η κρατική βία να εξαντλήσει την αυστηρότητά της σε εμένα και στο έγκλημα που μόλις διέπραξα, για να μπορέσει να δείξει το πόσο εύρυθμα λειτουργεί, αποφασίζω από μόνος μου να πάω και να ομολογήσω το έγκλημά μου. Έτσι και αλλιώς εγώ δεν ντρέπομαι για αυτό. Πρέπει να σηκωθώ, όμως, για να πάω να παραδοθώ και νιώθω το σώμα μου αρκετά βαρύ. Νιώθω κάπως εξαντλημένος και μια θολούρα στα μάτια μου… Μια ζάλη. Τουλάχιστον ας πάρω ένα τηλέφωνο, αφού είμαι τόσο κουρασμένος, να τους πω τι έκανα και να έρθουν να με μαζέψουν, για να με βάλουν μέσα.

Άλλη μια προσπάθεια να σηκωθώ… Δυνατός πόνος με διέλυσε στο στομάχι και την κοιλιά και τότε ένιωσα το μαχαίρι να κομματιάζει ό,τι είχε απομείνει από τα εντόσθιά μου… Δεν ήταν έγκλημα. Ήταν αυτοκτονία. Ναι, ίσως να είναι καλύτερα έτσι…

Και όλα αυτά, διότι δεν κατάφερα, όσο και αν το ήθελα, όσο και αν το πίστεψα, να δω τα αστέρια από κάτω με ανοιχτά μάτια…

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Μηνάς Στραβοπόδης γεννήθηκε το 1997 στη Ζάκυνθο. Από πολύ μικρή ηλικία άρχισε να ασχολείται με τη Λογοτεχνία, την Τέχνη και τον Πολιτισμό γενικότερα, ενώ παράλληλα του κίνησαν το ενδιαφέρον οι κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και το King’s College London, ενώ εκπονεί τη Διδακτορική του Διατριβή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Πέρα από την έντονη δραστηριότητά του στον ακαδημαϊκό χώρο, αποφάσισε πρόσφατα την ίδρυση του CultArt Zone, που έχει ως σκοπό την ανάδειξη κοινωνικών και πολιτικών φαινομένων αντλώντας έμπνευση από την Τέχνη και τον Πολιτισμό, καθώς αντιλήφθηκε πως ήθελε να εκφράσει με έναν δικό του μοναδικό τρόπο όλα όσα συμβαίνουν μέσα μας και γύρω μας. Όπως συνήθως αναφέρει: «Ό,τι έχουμε είναι η Τέχνη και ο Πολιτισμός. Αυτά αποτελούν το καταφύγιό μας σε έναν κόσμο σκληρό και δύσκολο. Εκεί η ψυχή του ανθρώπου γαληνεύει και τα πράγματα βρίσκουν ξανά το νόημά τους». Οι Συμπληγάδες Αξιών είναι το δεύτερό του μυθιστόρημα, ενώ από τις εκδόσεις Αρμός κυκλοφορεί και Ο Επαναστάτης της Αβύσσου (2021).

Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Bookpress στις 15 Ιουνίου 2024.