Της Μάγδας Κλαυδιανού

Στο δεύτερο μυθιστόρημά του με τίτλο «Συμπληγάδες αξιών» (Αρμός, 2024), ο Μηνάς Στραβοπόδης αμφισβητεί –και μας προτρέπει να αμφισβητήσουμε– τα πάντα· μέσα μας και έξω μας: Μήπως, τελικά, είναι μόνο κατασκευάσματα η ελευθερία, η δικαιοσύνη, οι δομές του κράτους, οι φόβοι μας και τόσα άλλα;

«Αν χαθεί κάποτε ο κόσμος, θα χαθεί από τους φρόνιμούς του», έλεγε ο Μενέλαος Λουντέμης. Αυτό φαίνεται πως είναι το «δόγμα» στο οποίο βασίστηκε ο μόλις 27 χρόνων Μηνάς Στραβοπόδης, για να γράψει το δεύτερο βιβλίο του (σταθερά από τις εκδόσεις Αρμός), με τον αντιφατικό τίτλο «Συμπληγάδες αξιών». Πώς γίνεται, άραγε, οι αξίες να μην είναι μια σταθερή βάση, αλλά πέτρες που ανοιγοκλείνουν συνθλίβοντας ό,τι βρουν ανάμεσά τους; Διαβάζοντας το βιβλίο, έρχεται η απάντηση και μας λύνει την απορία.

Ο συγγραφέας θέλει τον ήρωά του έτοιμο να ξεβολευτεί και να ξεβολέψει. Τον θέλει να έχει βαρεθεί τα κοινωνικά αντανακλαστικά που έχουν ατροφήσει και να τολμάει την αντιπρόταση στα όσα μας περιβάλλουν.

Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου, ο μεσήλικας Κίμωνας Ζερβός, καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Λονδίνο, λαμβάνοντας ένα σημείωμα από τον, νεκρό πια, φοιτητή του Βίκτωρα Φωτεινό –τι εύγλωττο επώνυμο!–, το οποίο μοιάζει περισσότερο με το «κατηγορώ» ενός αυτόχειρα, αποφασίζει να ψάξει ένα χαμένο επί ογδόντα χρόνια γράμμα, το οποίο θα μπορούσε να αλλάξει τη ροή της νεότερης ιστορίας του κόσμου. «Το χρέος του Κίμωνα ήταν διπλό, αφενός ήταν χρέος προς τον Βίκτωρα ήταν χρέος για το παιδί αυτό που αυτοκτόνησε από πίστη σε έναν καλύτερο κόσμο, έναν κόσμο που δεν μπόρεσε, όμως, κανείς να του δώσει και αφετέρου ήταν χρέος για τους επόμενους “Βίκτωρες”, αλλά και για την κοινωνία συλλήβδην», διαβάζουμε.

Ο συγγραφέας βάζει τον Τσόρτσιλ να γράφει το γράμμα αυτό στον Ρούσβελτ τον Απρίλιο του 1945, λίγο πριν μπει ο Κόκκινος Στρατός στο κατακτημένο Βερολίνο, αλλά να μην του το στέλνει ποτέ. Ο Τσόρτσιλ «είχε δεύτερες σκέψεις για τη δημιουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, για την περίφημη “συμφωνία των ποσοστών”, για τις υπερπόντιες κτήσεις και γενικότερα για την οικοδόμηση του κόσμου και των κοινωνιών», όπως διαβάζουμε. Μέσα από διάφορα τυχαία γεγονότα, το γράμμα αυτό φτάνει στα χέρια του Ουμπέρτο Έκο και, έπειτα από ένα «κυνήγι θησαυρού» με γρίφους κ.λπ., το βρίσκει ο Κίμωνας Ζερβός.

Εκεί μέσα είναι γραμμένες διάφορες αλήθειες για την κοινωνία και την ανθρωπότητα και μια πρόταση που θα άλλαζε τον κόσμο όπως τον ξέρουμε: «Να αφήσουμε τις κοινωνίες να οργανωθούν τοπικά, όντας πολυκερματισμένες. Αυτό, πιστεύω, μπορεί να οδηγήσει την εκάστοτε κοινωνία όσο πιο κοντά μπορεί στην ανακάλυψη του ίδιου της του εαυτού. […] οι οντότητες που θα δημιουργηθούν θα είναι πολύ μικρές και αδύναμες, με αποτέλεσμα να μη δημιουργηθεί ποτέ ξανά κανένας Χίτλερ, κανένας Στάλιν και κανένας Ρούζβελτ –αν θες– με υπέρμετρη εξουσία στα χέρια του. […] Φαντάσου μια παγκόσμια συνομοσπονδία με χιλιάδες –αν όχι δεκάδες χιλιάδες– οντότητες, τη διατήρηση της οποίας θα έχει ο οργανισμός αυτός που σου περιέγραψα. Θα μπορούσε μάλιστα να ονομαστεί “Παγκόσμιος Οργανισμός Ειρήνης” ή “Π.Ο.Ει.”».

Είναι αυτή η πρόταση αιρετική ή μια κάποια λύσις; Δεν ξέρω για τη συγκεκριμένη πρόταση, αλλά είναι σίγουρα αιρετική η προσέγγιση του χριστιανισμού από τον συγγραφέα, που βάζει τον Ουμπέρτο Έκο –άλλον μεγάλο αιρετικό– να έχει μια στιχομυθία πολύ ενδιαφέρουσα με έναν ιερέα: «“Καλησπέρα σας. Ουμπέρτο ονομάζομαι και έχω ανάγκη τον Θεό”. “Ποιος δεν έχει ανάγκη τον Θεό είναι το ερώτημα σε αυτόν τον κόσμο” είπε ο πάτερ Νικόδημος. “Νομίζω πως τον Θεό δεν τον έχει ανάγκη αυτός που προσποιείται τον εντολοδόχο του επί Γης, με όλο τον σεβασμό πάτερ, δεν αναφέρομαι σε εσάς, μόνο στη βρωμιά του χώρου σας”, είπε ο Ουμπέρτο». Ή όταν ο Κίμωνας Ζερβός λέει: «Κάθε 6 του Γενάρη, αηδιάζω με τα πλήθη που πέφτουν στα παγωμένα νερά να πιάσουν τον σταυρό, ενώ κανείς από αυτούς δεν πέφτει στο νερό, για να σώσει ένα προσφυγόπουλο, ένα παιδάκι, από τα παγωμένα νερά του Αιγαίου που κινδυνεύει να πεθάνει».

Είναι πολλά τα μέτωπα που πρέπει να αντιμετωπίσει ο καθηγητής Ζερβός, ο οποίος είναι μάλιστα και υποψήφιος για το Νόμπελ Πολιτικών Επιστημών. Στην ομιλία του κατά την τελετή, ανασκολοπίζει όλες τις σταθερές και τις βεβαιότητες που έχουμε ως ανθρωπότητα, έρχεται σε σύγκρουση με οτιδήποτε κανονικοποιημένο γνωρίζουμε («Ο εθισμός στη συνήθεια μπορεί να είναι, τελικά, για τον άνθρωπο θανατηφόρος, είτε η συνήθεια λέγεται τσιγάρο, ναρκωτικά, τζόγος, είτε ακόμα και “ζώνη άνεσης”») και αυτό δεν του συγχωρείται. Τον πάνε σε δίκη και καταδικάζεται. Μα το πιο αποκαρδιωτικό είναι πως η ίδια η κοινωνία δεν τον συγχωρεί, γιατί «Και μόνο στη σκέψη ότι θα μπορούσε να υπάρξει ο κόσμος αλλιώς θα δημιουργούσε αναταραχή στην κοινωνία, αμφιβολία στους ανθρώπους».

Να λοιπόν η απάντηση στις Συμπληγάδες: Από τη μια το κράτος και από την άλλη η κοινωνία τον συνέθλιψαν. Τόλμησε να κάνει την πιο ιερή επαναστατική πράξη: Να είναι ο εαυτός του απέναντι στην τόση υποκρισία. Παράλληλα, εμείς μόνοι μας συνθλιβόμαστε στις Συμπληγάδες, γιατί δεν μπήκαμε ποτέ στη διαδικασία να αναρωτηθούμε αν υπάρχει κάτι άλλο. Εμείς οι ίδιοι είμαστε οι καλύτεροι χορηγοί της εξουσίας…

ΥΓ. Το βιβλίο αυτό στέλνει ένα μήνυμα σε όλες και όλους, γιατί οι «Βίκτωρες» είναι δίπλα μας και μας φωνάζουν «Βουλιάζουμε!». Άλλωστε, όπως έλεγε και ο Δον Κιχώτης, «Και τι μεγαλύτερη τρέλα από όλες, να βλέπεις τη ζωή όπως είναι και όχι όπως θα έπρεπε να είναι»…

INFO: Ο Μηνάς Στραβοπόδης γεννήθηκε το 1997 στη Ζάκυνθο και από μικρός ασχολείται με τη λογοτεχνία, την τέχνη και τον πολιτισμό γενικότερα, αλλά και με τις Κοινωνικές και Πολιτικές Επιστήμες. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και το King’s College London και τώρα κάνει το διδακτορικό του στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο «Ο Επαναστάτης της Αβύσσου» (2021) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. Πρόσφατα έφτιαξε το CultArt Zone (cultartzone.gr) και, όπως επισημαίνει: «Σε έναν κόσμο, ο οποίος είναι πάντα κάτι άλλο από αυτό που λέει ότι είναι, το CultArt Zone επιλέγει να είναι κάτι ειλικρινές. […] Αν κάτι μας έμαθε η τέχνη και ο πολιτισμός είναι πως μέσα τους υπάρχει μόνο ειλικρίνεια και αν κάτι μας έμαθε η “πραγματικότητα” είναι πως μέσα της υπάρχει μόνο υποκρισία. Εμείς επιλέξαμε πού θέλουμε να ανήκουμε».

Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 9 Ιουλίου 2024.