Του Μηνά Στραβοπόδη

Αν είχες τη δυνατότητα να με δεις αυτήν τη στιγμή, θα σου έδινα την εντύπωση ενός ήρεμου ανθρώπου, που βρέθηκε τυχαία, ένα δροσερό καλοκαιρινό βραδάκι, στο Λιμένι της Μάνης, δίπλα από το κύμα της θάλασσας, που σκάει ήρεμα και ακούραστα στα πόδια μου γεμίζοντας θαλασσινό νερό, αλμύρα και ιώδιο τα χαρτιά μου. Σαφέστατα και δεν ισχύει αυτό. Ήρεμος; Χα! Ας γελάσω καλύτερα. Μάλλον σε ξεγελάει η ηρεμία της καλοκαιρινής νύχτας. Μάλλον σε ξεγελάει αυτή η γνωστή-άγνωστη ηρεμία των ελληνικών καλοκαιρινών ήχων. Μάλλον σε ξεγελάει η γαλήνη του ξάστερου ουρανού, που πέφτει με στοργή στις πλάτες μου… Και στις δικές σου πλάτες πέφτει. Ας μην είμαστε, όμως, στην παρούσα φάση τόσο εγωκεντρικοί! Η γαλήνη του ξάστερου ουρανού πέφτει με στοργή στις πλάτες, όλου του χωριού, της Ελλάδας, της Ευρώπης. Θα έλεγα της ανθρωπότητας, αλλά η Γη είναι στρογγυλή τελικά -αυτό έχω καταλάβει- και άρα αν εδώ είναι ξάστερος ο ουρανός, στην άλλη μεριά της Γης πέφτει με δύναμη το φως του ήλιου αυτήν τη στιγμή. Ελπίζω να μην σε μπέρδεψα πολύ με τις σκέψεις μου αυτές, που χωρίς λόγο ξεδιπλώνω. Απλά ήθελα να καταλάβεις βαθιά πως η φαινομενική μου ηρεμία, καθώς με βλέπεις τώρα να γράφω, είναι μόνο φαινομενική.

Ξέρεις, η κοινωνία γενικά είναι μόνο φαινομενική. Εντάξει, δεν φταίει απαραίτητα αυτή, έτσι την πλάσανε, να είναι μόνο φαινομενική. Οι «έξεις» μας, που θα έλεγε και ο Αριστοτέλης, εστιάζουν αποκλειστικά και μόνο στο «φαίνεσθαι». Αν, λοιπόν, οι έξεις μας μάς καθορίζουν τότε σαν κοινωνία στερούμαστε περιεχομένου. Έχουμε, όμως, φανταχτερό περιτύλιγμα.

Αν εξαρχής, όμως, δεν σου έδινα την εντύπωση του «ήρεμου ανθρώπου» θα είχαμε μπει από την αρχή στο θέμα μας -ή εν πάσει περιπτώσει στο θέμα για το οποίο προσπαθώ τόση ώρα να γράψω- χωρίς να πλατειάζω ασυνάρτητα, όπως κάνω τώρα. Φταις, βέβαια, διότι εσύ, όπως και όλοι δηλαδή, κρίνεις με βάση αυτό που βλέπεις -δηλαδή ότι είμαι ήρεμος- και έπρεπε να σου αποδείξω πρώτα πως δεν είμαι, για να μπορέσω να συνεχίσω.

Σχέσεις εξουσίας. Για αυτό ήθελα να γράψω πριν μπλέξουμε. Ναι! Σχέσεις εξουσίας. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν είμαι καθόλου ήρεμος. Μην κοιτάς που οι πιο πολλοί ασχολούνται μόνο με τον εαυτό τους. Εμένα με απασχολούν διάφορα κοινωνικά θέματα. Γιατί, όμως, επικεντρώνομαι στις σχέσεις εξουσίας; Επικεντρώνομαι, διότι η κοινωνική σήψη, την οποία υφιστάμεθα, βρίσκει την αφετηρία της στις σχέσεις εξουσίας. Εξηγούμαι. Είμαι σχεδόν πεπεισμένος πως όλες οι ανθρώπινες σχέσεις εδράζονται στο πώς ο ένας θα εξουσιάσει τον άλλον, στο πώς θα του επιβληθεί, στο πώς θα τον επηρεάσει καταλυτικά, ούτως ώστε να ρυθμίζει αυτός τις αποφάσεις του άλλου. Αυτό μπορεί να γίνει συνειδητά ή μη. Γίνεται, όμως, κατά κόρον. Δεν φαίνεται, βέβαια, ποτέ τόσο εύκολα. Συνήθως μανδύας των σχέσεων εξουσίας είναι η αγάπη, ο έρωτας, η φιλία, η οικογένεια, η ασφάλεια και πολλά άλλα. Όσο πιο πολλά σε συνδέουν με κάποιον τόσο πιο αδίστακτη γίνεται η σχέση εξουσίας. Θα ήθελα να μην ήταν έτσι. Βέβαια, ούτε και εγώ ξέρω γιατί δεν μου αρέσει αυτό.

Η εύκολη απάντηση είναι: Διότι δεν μου αρέσει να βλέπω ανθρώπους να περπατάνε στον δρόμο και στα πόδια τους να σέρνουν σιδερένιες μπάλες -οι σχέσεις εξουσίας- που δεν τους αφήνουν να ζήσουν τη ζωή τους. Η εύκολη απάντηση θα ήταν να πω πως οι σιδερένιες μπάλες -πες τες οικογένεια, αγάπη, έρωτας, συντροφικότητα- καθηλώνουν τη ζωή των ατόμων με αποτέλεσμα εγκλωβισμένοι άνθρωποι να γίνονται δυστυχισμένοι, να γίνονται απελπισμένοι, γεμάτοι απωθημένα και στερήσεις. Αυτοί οι άνθρωποι -σχεδόν όλοι δηλαδή- έχουν πέσει θύμα κάποιου δυνάστη μέχρι που γίνονται και αυτοί δυνάστες και συνάπτουν σχέσεις εξουσίας με άλλους -ίσως με τα παιδιά τους- μόνο και μόνο για να βγάλουν το άχτι της χρόνιας καταπίεσής τους κάπου. Πώς να μπορέσει να προχωρήσει μπροστά έτσι η κοινωνία;

Η κοινωνία νοσεί, διότι εμείς την έχουμε δομήσει με τέτοιον τρόπο και μπορεί και να το επιδιώκουμε στο κάτω-κάτω -τουλάχιστον, όμως, ας το αναγνωρίσουμε και ας σταματήσουμε να υποκρινόμαστε. Κτητικότητα. Να ποιο είναι το εγγενές χαρακτηριστικό των ανθρώπινων σχέσεων. Κατά βάθος, όλοι, κυρίως δε αυτοί που πραγματικά νιώθουν έντονα συναισθήματα για εσένα, σε θέλουν κτήμα τους, υποχείριό τους. Θέλουν σε κάθε πτυχή και έκφανση της ζωής σου να περιορίζουν την ελευθερία σου. Δεν σε θέλουν ανεξάρτητο. Όχι! Θέλουν -αν μπορούν- να σε πατάνε κάτω για μια ζωή. Το κάνουν, βέβαια, διότι φαινομενικά σε αγαπάνε. Φαινομενικά θέλουν να σε προστατέψουν. Φαινομενικά αυτοί γνωρίζουν καλύτερα από εσένα πώς θα βρεις την ευτυχία σου. Ανάθεμα σε αυτού του είδους την αγάπη!

Όπως προείπα, όμως, αυτή είναι η εύκολη απάντηση. Υπάρχει και η δύσκολη, όπου αν κρίνω με βάση τα ανθρώπινά μου ένστικτα, αυτή η δύσκολη απάντηση περιγράφει την αλήθεια μου. Θα κρίνω, όμως, με βάση τα ανθρώπινα ένστικτα; Μπορεί. Η αλήθεια, λοιπόν, είναι πως ο λόγος που απεχθάνομαι τις σχέσεις εξουσίας είναι, διότι δεν μπορώ να βλέπω άλλους να εξουσιάζουν άτομα και καταστάσεις, που θα μπορούσα να εξουσιάζω εγώ. Η αλήθεια είναι πως μου αρέσει να εξουσιάζω μόνο εγώ. Θέλω να έχω την αποκλειστική αρμοδιότητα. Μου τη σπάει, όταν βλέπω άλλοι να εξουσιάζονται χωρίς, όμως, εγώ να ασκώ καμία επιρροή, κανέναν έλεγχο, πάνω τους. Όταν κάτι ξεπερνάει τον δικό μου έλεγχο, όταν κάτι δεν μου ανήκει, θολώνω. Νομίζω πως για αυτό είπα όλες αυτές τις σαχλαμάρες παραπάνω. Τίποτα. Όλα δικαιολογίες είναι. Απλά θέλω να εξουσιάζω εγώ. Είμαι υπέρ των σχέσεων εξουσίας, τελικά, παρά τις κοινωνικές παθογένειες που προκύπτουν. Είμαι υπέρ των σχέσεων εξουσίας, αρκεί να τις συνάπτω εγώ και να έχω εγώ το πάνω χέρι.

Η εξουσία είναι από μόνη της δελεαστική. Η εξουσία είναι η ύψιστη μορφή βίας, καθώς είναι αυτή, όπου το θύμα επιδιώκει, επιζητά και νομιμοποιεί τη βία που του ασκείται από τον θύτη. Αυτό μπορεί εύκολα να συμβεί στη σχέση ενός ατόμου με την οικογένειά του, τη θρησκεία, το κράτος κ.ο.κ. Η εξουσία είναι το φαινόμενο αυτό που σε κάνει να πιστεύεις πως τελικά τίποτα δεν αλλάζει στον κόσμο, καθώς ο φαύλος κύκλος της βίας συνεχίζεται αδιάκοπα και απόλυτα νομιμοποιημένα.

Έτσι, λοιπόν, οι σχέσεις εξουσίας είναι ο μεγαλύτερος βραχνάς των ανθρώπινων σχέσεων, είναι ο μεγαλύτερος βραχνάς της κοινωνίας, που οδηγεί τα άτομα σε έναν αέναο εγκλωβισμό και, εν τέλει, σε απελπισία. Άνθρωποι εγκλωβισμένοι στις επιθυμίες και τα «θέλω» τρίτων. Από αυτά τα άτομα απαρτίζεται, τελικά, μια αρρωστημένη κοινωνία. Και μέσα σε όλο αυτόν τον εγκλωβισμό και η δική μου η μανία, η δική σου η μανία, να ασκούμε έλεγχο στους άλλους, να τους θεωρούμε κτήμα μας, για να επιβεβαιώνουμε μόνο τη δύναμή μας, το σάπιο «εγώ» μας που έχει καταντήσει να είναι το κέντρο του κόσμου στον σύγχρονο «πολιτισμό» μας.

Πέρασε, νομίζω, η ώρα. Ο ξάστερος ουρανός σβήνει πίσω από τις πρώτες αχτίδες του ήλιου, οι οποίες δειλά-δειλά ξεπροβάλλουν πίσω από τον λόφο που αγκαλιάζει με βία το Λιμένι. Ο ίσκιος του λοφίσκου σκεπάζει τώρα το Λιμένι, ενώ οι περήφανες αχτίδες του ήλιου σκίζουν τον μανιάτικο αέρα και καρφώνονται με βία και αυτές στο θαλασσινό νερό που μοιάζει να φλέγεται. Ο Ταΰγετος παραδίπλα φωτίζεται από τον ήλιο που τώρα φαίνεται να έχει ξεπροβάλει για τα καλά εκεί που μέχρι πριν λίγο ο ξάστερος ουρανός, σαν πυξίδα, καθοδηγούσε τη σκέψη.

Χάθηκε η πυξίδα και σαν ίσκιοι φαντασμάτων παλεύουμε να σώσουμε ό,τι σώζεται στο οικοδόμημα αυτό που λέγεται «Άνθρωπος».

Επιμέλεια κειμένου: Βάσω Τσακάλου