Του Γιώργου Κουλουβάρη

Η μυρωδιά από μελάνι και χαρτί στις τυπωμένες σελίδες ενός βιβλίου υπόσχεται πάντα ένα ταξίδι μοναδικό. Κάθε φορά, άλλη φορά. Κάθε διαδρομή, διαφορετική. Κι όμως ο προορισμός είναι πάντα ο ίδιος, η ανθρώπινη σκέψη, η ψυχή…

«Αγωνίζομαι να μείνω άνθρωπος. Και αυτό είναι η κορυφαία πολιτική μάχη. Να μπορείς να αποφύγεις τη βαρβαρότητα αυτής της εποχής. Να μπορείς να παραμείνεις άνθρωπος με τρυφερότητα. Με το δικό σου βλέμμα».

Με αυτήν τη φράση του Χρόνη Μίσσιου αρχίζει αυτό το ταξίδι. Με αυτήν τη φράση μας καλωσορίζει ο συγγραφέας Μηνάς Στραβοπόδης στο δεύτερο πολιτικό και κοινωνικό του μυθιστόρημα «Συμπληγάδες αξιών». Θα είναι μια μάχη αυτή η διαδρομή, μια μάχη για «να καταφέρουμε να δούμε τα αστέρια με τα μάτια ανοιχτά από κάτω», μάχη με τον εαυτό μας και τελικό προορισμό τη σκέψη, την ψυχή μας. Όμως η τελευταία φράση του Μίσσιου υπογραμμίζει τη διαφορετικότητα της κάθε ψυχής, τη μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου, αφού αυτή η διαφορετικότητα, αυτό το διαφορετικό βλέμμα, είναι που καθορίζει το ταξίδι.

Η δομή του μυθιστορήματος είναι ιδιαίτερη. Το βιβλίο αποτελείται από τον Πρόλογο, το Πρώτο Μέρος, το Δεύτερο Μέρος και τον Επίλογο. Όμως εμβόλιμα υπάρχουν κάποιες ακόμα ενότητες δύο από τις οποίες έχουν φράσεις από άλλους συγγραφείς ως τίτλους, και ακριβώς στη μέση του βιβλίου, μία ακόμα ενότητα που αποτελεί ένα αυτόνομο κεφάλαιο με τον δικό του τίτλο και δεν συμπεριλαμβάνεται σε κανένα από τα προ-αναφερόμενα βασικά μέρη. Δημιουργεί μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα αυτή η έλλειψη συνήθους ομοιομορφίας. Άραγε σχετίζεται και αυτό το χαρακτηριστικό του βιβλίου «Συμπληγάδες αξιών» με τη διαφορετικότητα, με την απόφαση να μην ακολουθείς το ρεύμα;

Και η ανάγνωση αρχίζει. Από τις πρώτες γραμμές το ύφος και ο λόγος του συγγραφέα αιχμαλωτίζουν το βλέμμα και τη σκέψη. Διαβάζεις και σκέφτεσαι. Αρχίζεις να συμμετέχεις ενεργά και να γίνεσαι μέρος της πλοκής. Και με το τέλος του Προλόγου, ψηλά πάνω από τα σύννεφα, ο συγγραφέας μάς κατεβάζει απότομα στη Γη, εκεί όπου περιμένουν οι Συμπληγάδες να συνθλίψουν όποιον επιχειρήσει να αντισταθεί και να δώσει τέλος στον φόβο της σύνθλιψης, όποιον τολμήσει να ανοίξει πανιά ή φτερά προς την ιδέα του απεγκλωβισμού, προς την ιδέα της απόλυτης ελευθερίας. Ρεαλισμός και τρυφερότητα σε συνδυασμό με Ρομαντισμό και σκληρότητα τα βασικά χαρακτηριστικά του ύφους γραφής που αριστοτεχνικά χειρίζεται ο Μηνάς Στραβοπόδης.

Το Πρώτο Μέρος, η Κάθοδος, είναι η πορεία του βασικού χαρακτήρα του μυθιστορήματος, Κίμωνα Ζερβού, καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου, για την ανακάλυψη ενός χαμένου για οχτώ δεκαετίες χειρόγραφου, του χειρόγραφου που αποκαλύπτει την αλήθεια του κόσμου μας. Για την ανακάλυψη και την ανάκτησή του, ο Κίμωνας Ζερβός, αλλά και ο αναγνώστης, ταξιδεύει σε αρκετά μέρη στην Ευρώπη, η περιγραφή των οποίων από τον συγγραφέα είναι τόσο γλαφυρή, γεμάτη χρώματα, μυρωδιές, ήχους, υφές και γεύσεις που, καθώς διαβάζει, συμπαρασύρεται και βιώνει μαζί με τους ήρωες τα γεγονότα αλλά ταυτόχρονα -άξιο θαυμασμού- βιώνει και το συναίσθημα, την αγωνία και την τόλμη του Μηνά Στραβοπόδη να ψάξει και να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα που πολλές φορές προτιμάμε να απωθούμε στο υποσυνείδητο, αφού η πιθανότητα να μην μας βολεύουν οι απαντήσεις αποτελεί απειλή και ορατό κίνδυνο για την ομαλή, ακύμαντη καθημερινότητα, μια καθημερινότητα απάνθρωπης αλλά πολύ προσεκτικά καλυμμένης, θεσμοθετημένης και καθ’ όλα νόμιμης βίας.

Κι έρχεται η στιγμή της αλήθειας να συνταράξει τον καθηγητή Ζερβό, να ανατρέψει τα πάντα. Ύστερα από αγωνιώδεις διαδρομές, δαιδαλώδεις σκέψεις, δυσεπίλυτους γρίφους, μα απαρασάλευτη αφοσίωση στον σκοπό του, ο Κίμωνας βρίσκει το χειρόγραφο. Και ενώ ο αναγνώστης, επιζητώντας την κάθαρση του τέλους, νιώθει δικαιωμένος, αφού η προσπάθεια απέφερε καρπούς, η πλοκή περιπλέκεται σε επίπεδο συνείδησης πλέον. Το δίλημμα που δημιουργείται είναι αναπάντεχο και αφορά στην Κοινωνία και στο Κράτος, στη δημιουργία τους, στις μεθόδους και στην εφαρμογή αυτών των μεθόδων στην καθημερινότητα των πολιτών. Ο χειρισμός του βασανιστικός και καθοριστικός όχι μόνο για τον καθηγητή Ζερβό ή τους εμπλεκόμενους ήρωες ούτε για τον συγγραφέα και τον αναγνώστη αλλά για την Κοινωνία και το Κράτος, για την «κορυφαία πολιτική μάχη» και την ολοκληρωτική Αλλαγή που θα επέλθει αν αποκαλυφθεί η Αλήθεια.

Την εσωτερική μάχη του Κίμωνα Ζερβού βιώνει ο αναγνώστης στο Δεύτερο Μέρος του βιβλίου. Είναι άραγε και η μάχη του συγγραφέα; Είναι μήπως η μάχη που πρέπει να δώσω εγώ ή εσύ; Ίσως η μάχη ολόκληρης της ανθρωπότητας; Ο κάθε ένας από εμάς καλείται να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα. Ένα είναι σίγουρο… Πρέπει να παρθεί η απόφαση. Και η απόφαση βρίσκεται πάντα μεταξύ Ιδέας και Πράξης, όπως γράφει ο συγγραφέας, Μηνάς Στραβοπόδης, στο πρώτο του μυθιστόρημα «Ο Επαναστάτης της Αβύσσου»: «Στη ζωή του ανθρώπου δύο είναι τα βασικά στοιχεία, η Ιδέα και η Πράξη. Ανάμεσα στους δύο αυτούς κόσμους, οι οποίοι βρίσκονται εκνευριστικά κοντά, υπάρχει μόνο μια λεπτή, σαν τρίχα γουρουνιού, κλωστή που ονομάζεται Απόφαση» («Ο Επαναστάτης της Αβύσσου», σελ. 81). Εκνευριστικά κοντά και ταυτόχρονα κόσμους μακριά η Απόφαση που θα οδηγήσει στην Αλλαγή και θα βγάλει από βαθύ λήθαργο τις «τακτοποιημένες» ζωές μας. Και λίγο πριν το τέλος του Δεύτερου Μέρους, ο Κίμωνας παίρνει τη δική του απόφαση, αυτή που ορίζει τη συνέχειά του και ταυτόχρονα την απαρχή μιας νέας περιόδου λήψης αποφάσεων.

Το μυθιστόρημα «Συμπληγάδες αξιών» φτάνει στη στροφή του τέλους αλλά τίποτα δεν τελειώνει. Ο συγγραφέας Μηνάς Στραβοπόδης περνάει τη σκυτάλη από τα χέρια του Κίμωνα Ζερβού στα χέρια του μελλοντικού πολίτη του κόσμου γιατί με την ολοκλήρωση του έργου του η ανάγκη για επαναπροσδιορισμό των αξιών και του τρόπου που εφαρμόζονται προβάλει αναμφισβήτητα επιτακτική. Οι αξίες που μας συνθλίβουν καθημερινά επί αιώνες θα επανεξεταστούν, αφού η αφύπνιση έρχεται να μας προβληματίσει όχι επιφανειακά αλλά επί της ουσίας, και να απαιτήσει αλλαγές αδιαπραγμάτευτες. Και μόνο αυτές οι αλλαγές θα εξασφαλίσουν στον Άνθρωπο τη δυνατότητα να κερδίσει τη μάχη και να «βλέπει τα αστέρια από κάτω με μάτια ανοιχτά».

Και όπως λέει ο συγγραφέας σε πρόσφατη συνέντευξη του «Οι Συμπληγάδες Αξιών» απευθύνονται «σε κάθε άνθρωπο, ανεξαιρέτως, ο οποίος είναι έτοιμος να αμφισβητήσει και να αναθεωρήσει ό,τι βλέπει γύρω του, αλλά και ό,τι είναι μέσα του». Αν κάποιος είναι έτοιμος να προκαλέσει μόνος του την κατάρρευση και ανοικοδόμηση του εαυτού του και του κόσμου γύρω του, τότε σίγουρα οι «Συμπληγάδες Αξιών» είναι το βιβλίο που απευθύνεται σε αυτόν» και εμείς δεν έχουμε παρά να συστήσουμε τις «Συμπληγάδες Αξιών» ανεπιφύλακτα σε κάθε τολμηρό αναγνώστη.

Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην Εφημερίδα Ναυτεμπορική στις 5 Αυγούστου 2024.