Γράφει η Στέλλα Πετρίδου

Πώς θα ήταν ο κόσμος γύρω μας, αν δεν περιστοιχιζόταν  από σύνορα; Γιατί υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές που χωρίζουν τη γη σε κράτη; Ποια η σημαντικότητά τους; Πόσα εμπόδια θέτουν τα όρια στην ελευθερία του ανθρώπου, στον αυθορμητισμό του να πράξει αυτό που επιθυμεί, να εκδηλώσει αυτό που αισθάνεται, να διεκδικήσει αυτό που ονειρεύεται, να εκπροσωπήσει αυτό που θεωρεί ηθικό και δίκαιο; Τελικά, υπάρχει ελευθερία ή μήπως η λέξη αυτή αποτελεί ένα φτηνό κατασκεύασμα ορισμένων επιτήδειων που διεκδικούν με κάθε νόμιμο ή παράνομο τρόπο να εξασφαλίσουν το ατομικό τους συμφέρον και να το διατηρήσουν επ’ άπειρον εις βάρος της πλειοψηφίας των υπόλοιπων ανθρώπων;

Τέτοιου είδους ερωτήματα και πολλά άλλα ακόμα τίθενται ως εύλογοι προβληματισμοί στο νέο βιβλίο του συγγραφέα Μηνά Σταβοπόδη με τίτλο «Συμπηγάδες αξιών» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αρμός». Και ενώ η ιστορία του βιβλίου ξεκινά με την ανακοίνωση μιας αυτοκτονίας ενός πρώην φοιτητή και καταλήγει με την γλαφυρή αποτύπωση ενός στυγερού εγκλήματος του πρωταγωνιστή της ιστορίας Καθηγητή Κίμωνα Ζερβού, η ουσία αυτής της φαινομενικά αστυνομικού περιεχομένου υπόθεσης απλώνει τις ρίζες της σε άλλα βαθύτερα και πιο πολύπλοκα κοινωνικά, πολιτικά και φιλοσοφικά αίτια που συγκλονίζουν τον αναγνώστη, ταρακουνούν τη σκέψη και τη συνείδησή του και τον αποσυντονίζουν. Δικαιολογημένα βέβαια όλα αυτά, καθώς σκοπός του συγγραφέα πέρα από την ψυχαγωγία του αναγνώστη, είναι ο αναστοχασμός του και ο επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων του. 

Πράγματα τα οποία μέχρι τώρα παρουσιάζονται σε όλους μας ως αλήθειες και φυσικά επακόλουθα μιας πραγματικότητας που η ροή της ιστορίας προκάλεσε, χάνουν το περιτύλιγμά τους και απογυμνώνονται όταν βγαίνουν στο φως οι πραγματικές αλήθειες, οι απαγορευμένες και αυτές που άθελά τους καταδικάστηκαν να ζήσουν εγκλωβισμένες στο σκοτάδι για πάντα. Ίσως γιατί η αξία τους ήταν και είναι βαριά, τόσο πολύ μάλιστα που καμιά ανθρώπινη ηθική δεν είναι σε θέση να τη σηκώσει και να τη διαχειριστεί ανάλογα χωρίς να επωμιστεί τις συνέπειες. Αυτό θέλει να καταδείξει ο συγγραφέας μέσα από το νέο βιβλίο του, και το καταφέρνει με μεγάλη επιτυχία.

Δεινός χρήστης του λόγου καθώς είναι, με πλούσιο ιστορικό υπόβαθρο και πολιτική συνείδηση, δίνει έμφαση στις λεπτομέρειες και επιχειρεί να συνδυάσει ιστορία και μυθοπλασία χωρίς να φανεί υπερβολικός στις περιγραφές του ούτε και αδιάφορος. Η ιστορία που μας αφηγείται είναι μια πρωτότυπη ιστορία δράσης, γεμάτη ιστορικές και πολιτικές γνώσεις και παράλληλα πλούσια σε πλοκή, μυστήριο, ανατροπές και αγωνία. Δικαιολογημένα διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την αρχή ως το τέλος της αφήγησης. Η γρήγορη ροή του λόγου, οι πλούσιοι και ζωντανοί διάλογοι, η πετυχημένη σκιαγράφηση των χαρακτήρων των ηρώων, η λεπτομερής αποτύπωση των εικόνων και των γεγονότων και οι όμορφες περιγραφές των τοπίων, σε συνδυασμό με το διαρκές φλας μπακ στο μακρινό παρελθόν δίνουν την αίσθηση στον αναγνώστη ότι τα όσα διαβάζει στο βιβλίο αυτό συμβαίνουν ακριβώς μπροστά του, ενώ παράλληλα συμπάσχει με τους ήρωές του βιώνοντας και ο ίδιος τα άγχη, τα πάθη και τις αγωνίες τους. Τα ανάμεικτα συναισθήματά του κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του γεννούν πληθώρα φιλοσοφικών ερωτημάτων και του δημιουργούν αμφιβολίες για τα όσα μέχρι τώρα θεωρούσε δεδομένα.

Ο ατομικισμός, θα αντιληφθεί ολοκληρώνοντας την ανάγνωσή του, συνθλίβει κάθε αίσθηση ρομαντισμού, κάθε κίνηση ανθρωπισμού, κάθε προσπάθεια επαναπροσδιορισμού προτεραιοτήτων. Ο άνθρωπος ήταν, είναι και θα είναι για πάντα υποχείριο μιας σκληρής κοινωνίας, που είτε εν αγνοία της είτε όχι (αυτό τελικά δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία, εφόσον δεν υπάρχει φαινομενικά λύση σωτηρίας), δίνει αξία και δύναμη στο χρήμα, στη δόξα, στην εξουσία, ενώ παραβλέπει επιδεικτικά την αξία της ισότητας, της αλληλεγγύης, της ενότητας και φυσικά της ελευθερίας. 

Τραγικό το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει και άκρως απογοητευτικό. Η αλλαγή στη ζωή μας δεν μπορεί να επέλθει όσο οι οραματιστές αυτής κατατροπώνονται στο όνομα μιας ελευθερίας που κρύβει μέσα της όλα τα δεινά της ανθρωπότητας. Παρ’ όλα αυτά και παρά τις τραυματικές επιπτώσεις των λίγων που επιμένουν να βαδίζουν κόντρα στις φιλοδοξίες και τα συμφέροντα εκείνων που επιβάλουν τον παγκόσμιο σκοταδισμό, η ελπίδα εξακολουθεί να δείχνει τον δρόμο του φωτός και να γεννά επαναστάτες εκτελώντας πιστά το χρέος της ως χρέος ζωής.

Ένας πλούσιος εσωτερικός διάλογος προσωπικής αναζήτησης για τη διεκδίκηση του πραγματικού νοήματος της ζωής του ανθρώπου. Μια ιστορία που προκαλεί, στοχοποιεί, καταδικάζει και απορρίπτει οτιδήποτε χυδαίο εξακολουθεί επιδεικτικά να φέρει το περιτύλιγμα του ιδανικού. 

Ένα βιβλίο για απαιτητικούς αναγνώστες που οπωσδήποτε αξίζει να διαβαστεί.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Texnes Online στις 12 Δεκεμβρίου 2024.